Giriş

Çocuk Çalışmaları Derneği bünyesinde Şubat-Aralık 2022 tarihlerinde yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik çalışmaları gönüllülük temelinde yürütülmüş olup öntest-sontest uygulaması yapılan çalışmalar rapor edilmiştir. Yapılan bütün grup çalışmalarına karar verirken, uygulanmış olan İhtiyaç Belirleme Anketi sonuçları dikkate alınmış; çalışanlar, gönüllüler, çocukların bakım verenleri ve çocukların talepleri doğrultusunda grup rehberlik etkinliklerine karar verilmiştir.

Yapılandırılmış veya öncesinde oluşturulan yıllık planın uygulanması dışında bireysel psikolojik danışma çalışmaları hem çocuk-ergenlerle, çocukların bakım verenleriyle ve psikolojik danışma hizmetine ulaşmada sıkıntı yaşayan diğer ergen grupları ve yetişkinlerle gönüllük temelinde yürütülmüştür. Derneği kullanan çocukların bakım verenleriyle ve diğer çalışanlarla çocuğun üstün yararını önceleyen ortak yaklaşımlar benimsenmesi için çalışılmış ve bakım verenlerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

İHTİYAÇ BELİRLEME ANKETİ SONUÇLARI

ÇocukÇa Derneği bünyesinde ortaokula giden çocukların cevaplandırdığı İhtiyaç Belirleme Anketinde kişisel-sosyal, mesleki ve eğitsel olmak üzere 3 boyut ve toplam 38 madde mevcuttur.

Uygulanan ankette boyutların aldığı yüzdelikler;

Eğitsel boyut %37
Kişisel-sosyal boyut %29 ve
Mesleki boyut %34 tür.

ÇocukÇa Derneği bünyesinde ilkokula giden çocukların cevaplandırdığı İhtiyaç Belirleme Anketinde kişisel-sosyal, mesleki ve eğitsel olmak üzere 3 boyut ve toplam 35 madde mevcuttur. 

Uygulanan ankette boyutların aldığı yüzdelikler;

Eğitsel boyut % 32
Kişisel-Sosyal % 35 ve
Mesleki boyut % 33 tür.

İhtiyaç Belirleme Anketine göre ilkokula giden çocuklar tarafından en çok işaretlenen maddeler;

• “Kendime ait olumlu özelliklerimi tanımaya ihtiyacım var”
• “Kendi yaşantımla ilgili herhangi bir sorunla karşı karşıya kaldığımda bu sorunu nasıl çözebileceğimi öğrenmeye ihtiyacım var.”
• “İlgilerimi (yapmaktan hoşlandığım şeyleri) keşfetmeye ihtiyacım var.”
• “Meslek seçiminde benim için nelerin önemli olduğunu öğrenmeye ihtiyacım var.”
• “Dikkatimi belirli bir süre, belirli bir alanda toplamayı öğrenmeye ihtiyacım var.” maddeleridir.

İhtiyaç Belirleme Anketine göre ortaokula giden çocuklar tarafından en çok işaretlenen maddeler ise;

• “Etkili iletişim becerileri (beden dili, etkin dinleme, empati vb. )geliştirebilmeye ihtiyacım var.”
• “Bilgisayar, cep telefonu, tablet veya televizyona ne kadar zaman ayırmam gerektiğini öğrenmeye ihtiyacım var.”
• “Haklarımı uygun yollarla savunmaya ihtiyacım var.”
• “Ailemle ve arkadaşlarımla yaşadığım anlaşmazlıkları en uygun şekilde nasıl çözebileceğimi öğrenmeye ihtiyacım var.”
• “İleride sahip olmayı düşündüğüm meslek veya mesleklerle ilgili hedefler belirleyebilmeye ihtiyacım var.”
• “Yeteneklerimi (neleri iyi yapabildiğimi) tanımaya ihtiyacım var.”
• “Kişisel özelliklerime uygun meslekler hakkında bilgi sahibi olmaya ihtiyacım var.”
• “Ortaokuldan sonra gidebileceğim okulları tanımaya ihtiyacım var.”
• “Derslerde dikkatimi nasıl yoğunlaştırabileceğimi öğrenmeye ihtiyacım var.”
• “Liselere giriş sınavı hakkında bilgi sahibi olmaya ihtiyacım var.”
• “Sınav kaygısıyla başa çıkma yöntemlerini öğrenmeye ihtiyacım var.” maddeleridir.

Sınav kaygısıyla baş etme becerilerini geliştirme programı

1. Programın adı: Sınav Kaygısıyla Baş Etme Becerilerini Geliştirme Programı.
2. Programın amacı: Sur bölgesinde yaşayan çocuklarla yürütülen sınav kaygısını azaltma programı 9 oturum şeklinde, toplam 10 öğrenciyle gerçekleştirilmiştir. Sınav kaygısı toplumun çok geniş bir bölümünü ilgilendirmektedir. Kaygı, temelde kişiye rahatsızlık veren olayın kendisinden değil, olayın kişi için taşıdığı anlamdan kaynaklanmaktadır. Birçok öğrenci sınavla birlikte, kendi kişiliğinin ve varlığının değerlendirildiğini düşünür. Bunun en önemli nedenlerinden biri de çocuğun çevresinden öğrenerek geliştirdiği “başarılı olursam sevilmeye layığım” “eğer başarısızsam değersizim” şemalarıdır. Çünkü öğrenciler çok erken yaşlardan itibaren rekabetçi bir eğitim ortamı içerisinde bulunmaktadırlar. Ebeveynleri, bakım verenleri ve öğretmenleri tarafından sürekli başarılı olmaya güdülendirilmekte, başarısız oldukları durumlarda hem ailelerinden hem de öğretmenlerinden kendilerini değersiz ve yetersiz hissedecekleri tepkilerle karşılaşmaktadırlar. Rekabet gerektiren ortamlar doğal olarak kaygı verici olarak algılanmakta, başarısız olma korkusuna neden olmakta ve bireyin benliğini tehdit edici özellik taşımaktadır. Bütün bu olumsuzluklar çocuklarda, kendilerini değerli hissetmelerinin koşulu olarak “başarılı olmak” şeması gelişmekte ve erken yaşlarda sınav kaygısıyla karşılaşmalarına yol açmaktadır.
   Bölgenin sosyoekonomik koşulları göz önüne alındığında ise çocukların kaygı yaşamasını etkileyen genel kaygı kaynaklarının dışında bölgeye özgü kaygı nedenleri de söz konusudur. Örneğin yeterli ve kaliteli eğitime ulaşamama, özel çalışma ortamına sahip olamama, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ulaşmada yaşanan sıkıntı, toplumsal cinsiyet normlarının cinsiyetlere göre akademik örüntüyü değersizleştirebilmesi vs. söz konusudur. Bütün bu etkenler düşünüldüğünde, programdan sonuç alınmasını sağlaması açısından derneğin diğer çalışan ve gönüllüleriyle birlikte bütünsel ve ortak bir yaklaşım esas alınmasına gayret edilmiştir. Bu sayede yürütülen diğer çalışmalarda da bütünsel bir yaklaşım esas alınarak, sınav kaygısını ve akademik başarıyı etkileyen diğer değişkenler de kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak yürütülen program itibariyle önemli olan, sınav kaygısıyla karşı karşıya olan öğrencilerin bu durumla baş edebileceklerini bilmeleridir. Sınav kaygısıyla başa çıkmak bedensel, zihinsel ve davranış düzeyinde düzenleme ve çabaları gerektirir. Bu beceriler bir program çerçevesinde öğrenilebilir. Pratik grup rehberliği etkinliklerini içeren “Sınav Kaygısıyla Başa Çıkma” programı, sınav kaygısının duyuşsallık boyutuna yönelik yapılan çalışmalarda ortaya konan; bilişsel terapi kapsamındaki gevşeme eğitimi, verimli ders çalışma yöntemleri ve sınav alma becerisi eğitimi gibi teknikleri kapsamaktadır. İlköğretim sekizinci sınıf öğrencileri ile yürütülen sınav kaygısını azaltma programının, öğrencilerin sınav kaygısıyla başa çıkma konusundaki çalışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.
3. Hedef Grup: “Sınav Kaygısıyla Başa Çıkma” programı ilköğretim 8. sınıf (13-14 yaş) öğrencilerine dönük olarak hazırlanmış bir grup rehberliği programıdır. Dolayısıyla programın hedef kitlesi 8. sınıf öğrencileridir. İhtiyaç analizi sonuçlarına göre ve program ilanına, kaygı yaşadığını ifade edip dahil olmayı talep eden öğrencilerden, gönüllük esaslı oluşturulmuştur.
4. Kullanılan ölçme araçları: Sınav Kaygısı Envanteri (SKE): Öner (1990) tarafından Türkiye’ye uyarlanan ve geçerlik ve güvenirlik çalışmalarıyla birlikte normlarının da oluşturulduğu Sınav Kaygısı Envanteri (SKE), öğrencilerin sınav kaygı düzeylerini saptamak amacıyla kullanılmıştır. Oturumlara başlanmadan önce, öğrencilere Sınav Kaygısı Envanteri (SKE) ön-test olarak verilmiş sonra, sınav grubu öğrencileriyle tamamlanan sınav kaygısını azaltma oturumları sonucunda yine aynı ölçek son-test olarak tekrar uygulanmıştır. Uygulamalardan elde edilen veriler, verilerin niteliğine göre uygun "t" istatistiği tekniğiyle çözümlenmiştir.
   Spielberger'in Sınav Kaygısı Envanteri (SKE), bireylerin kendi kendilerini değerlendirmelerini esas alan bir psikometrik ölçektir. Ölçek, Liebert ve Morris'in (1967) önerdiği iki kavramdan yararlanılarak geliştirilmiştir (Albayrak-Kaymak, 1987,). Birbirinden farklı iki boyutu (faktörü) temsil eden bu kavramlar, "kuruntu" (worry) ve "duyuşsallık" (emotionality) kavramları olup, "kuruntu" ve "duyuşsallık", Sınav Kaygısı Envanterinin (SKE) alt boyutlarını oluşturur. Sınav Kaygısı Envanteri (SKE), 20 madde ve maddelerin sağ tarafında dört seçenekli [(1) hemen hiç bir zaman, (2) bazen, (3) sık sık, (4) hemen her zaman] yanıt şıkkından oluşmaktadır. Toplam 20 maddeden oluşan envanterin Türkçe formunda, maddelerin sekizi kuruntu, diğer on ikisi ise duyuşsallık alt boyutlarını oluşturmaktadır. Ölçmede Kuruntu puanı (SKE-K), Duyuşsallık puanı (SKE-D) ve her alt testin birleşimi olan Toplam ya da Tüm test puanı (SKE-T) olmak üzere üç ayrı puan elde edilmektedir. Envanterden alınan puanın yüksek olması sınav kaygısının da yüksek olduğuna işaret eder (Öner, 1990).
5. Yapılandır Oturumu ve Program Oturumları:
6. • Yapılandırma oturumu: Grup üyelerinin birbirleriyle ve psikolojik danışmanla tanışmalarını kolaylaştıracak bir ısınma oyunuyla oturuma başlanmıştır. Tanışma gerçekleştikten sonra grup oturumlarının ne kadar süreceği ve programın amacı hakkında çocuklara bilgi verilmiştir. Grubun verimliliğini birlikte sağlamak ve kendilerini daha güvende ve rahat hissetmeleri adına grup kurallarının ve ilkelerinin neler olabileceği hakkında bir tartışma gerçekleştirilmiştir. Herkes ihtiyacı olan kuralları ifade ederek program boyunca yürütülecek çalışmalarda uyulacak grup ilkeleri belirlenmiştir.
   • Grup kuralları:
   • • Oturumlara zamanında gelmek
     • Söz alarak konuşmak
     • Bütün fikirlere saygı duymak
     • Grup üyeleri arasındaki kişisel problemleri oturumlara taşımamak
     • Düzenli katılım sağlamak
     • Biri konuşurken onu bölmeden dinlemek
     • Kötü söz söylemeden konuşmak

Sınav kaygısıyla baş etme becerilerini geliştirme programı oturumları:

1. Birinci oturumun amacının kaygı ile sınav kaygısı kavramlarını daha yakından tanımak ve kaygı ile başarı arasındaki ilişkiyi birlikte fark etmeye çalışmak, daha sonra gerginlik ve endişe duyan bir kişide ortaya çıkan bazı bedensel belirtilerin neler olabileceği konuları üzerinde durulmuştur.
2. İkinci oturumda sınav anında ve sınava hazırlanırken bedenlerinde meydana gelen değişikliklerin stresle ilişkisini fark etme, kaygıyla baş etmeyi kolaylaştıracağı düşünülen “gevşeme tekniği” nin özelliklerini kavrayabilme ve “gevşeme tekniği”ni uygulayabilme üzerine çalışma yürütülmüştür.
3. Üçüncü oturumda "verimli ders çalışma yöntemleriyle" ilgili tartışma ve paylaşımlar yapılacağı üzerinde durulmuştur. Çocukların çalışmaya başlama ve çalışmayı sürdürme konusunda yaşadıkları güçlüklerin nedenlerinin neler olabileceği tartışılmış ve dikkat dağınıklığına neden olan paylaşımlar iç nedenler ve dış nedenler olarak iki grupta ele alınarak uygun çalışma ortamının neler olabileceği ile ilgili farkındalık geliştirmelerini kolaylaştırmak amaçlanmıştır.
4. Dördüncü oturumda çocukların hayatla ilgili önceliklerini belirlemeleri veya fark etmelerini kolaylaştırmak ve bu amaçlar doğrultusunda zamanı daha iyi kullanabilmeleri için çalışılmıştır. Bu sebeple “gözünde canlandırma” tekniğiyle uzun(on yıllık), orta(bir yıllık) ve kısa(bir aylık) dönemli “Yaşam Hedefleri Listesi” oluşturmaları üzerinde çalışılmıştır. Devamında “Yaşam Hedefleri Listesi” nin gerçekleşmesiyle ilgili planlamanın önemini fark etmeleri amaçlanmış ve her öğrenci kendi amaç-plan cetvelini oluşturmuştur. 
5. Beşinci oturumda “hikaye tekniği” kullanılarak zamanı verimli kullanmayı güçleştiren nedenler üzerinde durulmuş ve öğrencilerin etkili bir program hazırlamasını kolaylaştırmak amaçlanmıştır. 
6. Altıncı oturumda "etkin dinleme" ile ilgili geliştirilen bir yöntem olan İFİKAN yöntemi üzerinde durulmuş, hızlı ve etkili okuma tekniği ele alınmıştır. 
7. Yedinci oturumda etkin okuma konusu ele alınmış ve bu konuda geliştirilen İSOAT tekniği üzerinde çalışılmıştır.
8. Sekizinci oturumda bilişsel kurama dayanan “zihinsel düzenleme tekniği” denilen yöntem tanıtılmadan önce; duygu, düşünce ve davranış arasındaki ilişkiyi gösteren A-B-C Modeli tartışılmış ve ilişkinin daha iyi kavranmasını kolaylaştırmak açısından öğrencilerin kendi yaşantılarından örnekler üzerinden birlikte çalışılmıştır. Bu yolla öğrencilerin kaygı seviyesini yükseltenin sınavın kendisi değil, bu olayı değerlendirme biçimleri yani akılcı olmayan düşünce biçimleri olduğu konusunda farkındalık yaşamak amaçlanmıştır. 
9. Dokuzuncu oturumda ilk olarak bütün oturumların genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Programın amacının, öğrencilerin kendilerine alternatif çözüm yolları bulmaları ve kaygılarını zihinsel ve bedensel olarak kontrol altına alabilmelerini sağlamak olduğu tekrar vurgulanmıştır. Bu amaçlara ne kadar ulaşılıp ulaşılmadığı hep birlikte tartışılmıştır. Öğrenciler kendi alternatif çözümlerini veya yaşadıkları farkındalık deneyimlerini, çözümlerini paylaşmışlardır. Programın güçlü ve etkisiz yönleri konusunda çocuklardan geri bildirimler alınmış ve program sonlandırılmıştır.
   

Sınav Kaygısını Azaltma Programı Ön Test – Son Test Sonuçları 

T-Test

Gruba, 9 haftalık sınav kaygısıyla baş etme beceri programı uygulanmıştır. Bu çalışmaların başında ve sonunda uygulanan testlerin korelasyon puanı güvenirlik için yüksek bulunmuştur. Analiz sonucuna göre, öğrencilerin grup rehberliği çalışması sonrasındaki son test kaygı puanları ortalaması(42,6) çalışma öncesinde uygulanan ön test kaygı puanları ortalamasından(55,6) anlamlı olarak düşük bulunmuştur.

Sonuç olarak testten elde edilen sonuçlara bakıldığında 0,001<0,05 olduğundan öğrencilerin sınav kaygısı düzeylerinde son ölçümler sonrasında anlamlı bir düşüş olduğu söylenebilir.

Olumlu Benlik Geliştirmeyi Destekleme Programı

1. Programın adı: Olumlu Benlik Geliştirmeyi Destekleme Programı
2. Programın amacı: Sur bölgesinde yaşayan çocuklarla gerçekleştirilen olumlu benlik geliştirme programı toplam 10 oturum şeklinde ve 10 çocukla gerçekleştirilmiştir. Erinlik öncesi dönemdeki çocuklar, gelişimsel görevlerinden olan akademik başarı, başkalarıyla ilişki kurma, soyut düşünme becerisi kazanma ve akran gruplarıyla etkili iletişim alanlarında problemler yaşayabilmektedirler. Bu programla da grup etkileşiminin doğal ve iyileştirici etkilerinden yaralanarak, öğrencilerin bu alanlarda problem yaşayanın sadece kendisi olmadığını görerek karamsarlıktan kurtulmalarını kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Çünkü grup rehberliğinin kabul edici atmosferinde öğrenciler sorunlarını ifade ederek sorunlarının çözümsüz veya sadece kendileriyle sınırlı oldukları düşüncesinden bir ölçüde kurtulabilirler. Böylece öğrenciler destekleyici grup atmosferinin etkisiyle yaşadıkları problemleri daha çok kabullenerek, çatışma-çözme becerilerini grup üyelerinin de desteğiyle geliştirebilirler. Bu doğrultuda grup rehberliği programında, ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin benlik kavramı düzeylerini artırma (kendilerini nasıl algıladıkları, ne oldukları ve çevrelerince nasıl algılandıkları) ve problemlerini azaltmasını desteklemek amaçlanmıştır.
3. Hedef grup: : “olumlu benlik geliştirmek” programı 4.ve 5. sınıf öğrencilerine dönük olarak gerçekleştirilmiş bir grup rehberliği programıdır. Grup üyeleri İhtiyaç analizi sonuçlarına göre gönüllülük esaslı oluşturulmuştur.
4. Kullanılan ölçme araçları: Çocuklar İçin Piers-Harris Benlik Kavramı Ölçeği ön-test ve son- test olarak uygulanmıştır. Çocukların ve ergenlerin kendileriyle ilgili beğendikleri ve beğenmedikleri özelliklerini, başka bir deyişle kendileri hakkında ne düşündükleri ve hissettiklerini değerlendirmek için Piers tarafından geliştirilmiştir. Ölçek, en az ilkokul üçüncü sınıf düzeyinde okuyabilen öğrencilere uygulanabileceği gibi, lise öğrencilerine de uygulanabilecek şekilde düzenlenmiştir.
5. Yapılandırma çalışması ve oturumlar: 
6. • Yapılandırma Oturumu: Grup üyelerinin birbirleriyle ve psikolojik danışmanla tanışmalarını kolaylaştıracak bir ısınma oyunuyla oturuma başlanmıştır. Tanışma gerçekleştikten sonra grup oturumlarının ne kadar süreceği ve programın amacı hakkında çocuklara bilgi verilmiştir. Grubun verimliliğini birlikte sağlamak ve kendilerini daha güvende ve rahat hissetmeleri adına grup kurallarının ve ilkelerinin neler olabileceği hakkında bir tartışma gerçekleştirilmiştir. Herkes ihtiyacı olan kuralları ifade ederek program boyunca yürütülecek çalışmalarda uyulacak grup ilkeleri belirlenmiştir.
   • Grup kuralları:
   • • Grup üyelerinin birbirlerine saygılı olması
     • Söz alarak konuşmak
     • Biri konuşurken sözünü bölmeden dinlemek
     • Gruba katkı sağlamak
     • Gruba zamanında gelmek
     • Gruba konuşmak
     • Grup üyeleriyle empati kurmaya çalışmak
     • Grup üyeleriyle dalga geçmeden konuşmak
     • Grup odasını temiz tutmak
     • Grup üyelerinin dış görünüşleriyle dalga geçmeden konuşmak
       

Olumlu Benlik Geliştirmeyi Destekleme Programı oturumları:

1. Birinci oturumda; kendisi ile ilgili yeni bilgileri keşfedebilmesi için çalışılmıştır. Kendisi ile ilgili olumlu(beğendiği) ve olumsuz(beğenmediği) bulduğu yanlarını fark etmesi amaçlanmış ve bu belirlediği yönlerini gerekçelendirebilmesiyle ilgili çalışılmıştır. Grup içinde küçük gruplar oluşturularak bu konuda paylaşım yapmaları desteklenmiştir.
2. İkinci oturumda; kendini yetersiz gördüğü durumları kavrayabilme ve nedenlerini anlayabilmesiyle ilgili çalışılmış yetersizlikleriyle ilgili davranışlarının gerçekçi olup olmadığını gerekçeleriyle birlikte açıklayabilmeleri kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Öğrencilerle küçük gruplar oluşturulmuş ve grup içinde kendilerini yetersiz gördükleri durumları birbirleriyle tartışarak, grup üyelerinin birbirlerine çözüm yolu bulmalarında yardımcı olmaları için çalışılmıştır. Bu sayede çocuklar buldukları yeni çözüm yollarını yazdıkları bir senaryo ile canlandırmışlardır. 
3. Üçüncü oturumda; kendini takdir edebilmek için neler yapabileceğini anlayabilmek ve kendini takdir etmenin olumlu yönlerini geliştirme ve sürdürmedeki etkisini kavrayabilmeleri amaçlanmıştır. Bunun için grup etkileşimi ve canlandırma tekniği kullanılmıştır. 
4. Dördüncü oturumda; olumlu ve olumsuz gördüğü yönleriyle birlikte kendini değerlendirebilme ve kabul etmeyi kolaylaştırmak amaçlanmıştır. Kendini olduğu gibi kabul etmenin değişim veya gelişme isteğini gerçekleştirebilmesini kolaylaştıracağını fark etmesi ile ilgili çalışılmıştır. Yine küçük grup etkileşimleri kullanılmıştır.
5. Beşinci oturumda; örnek metin kullanılarak kendini ve başkalarını algılama ile ilgili düşünce ve duygulan kavrayabilmelerini kolaylaştırmakla ilgili çalışılmıştır. Kendini ve başkalarını algılamada düşüncelerini değiştirdiğinde duygularının nasıl farklılaşacağını küçük grupların geliştirdiği senaryolar canlandırılarak kavrayabilmelerini kolaylaştırmak amaçlanmıştır.
6. Altıncı oturumda; aile yaşamı ile ilgili ilişkilerini gözden geçirebilme, aile yaşamı ile ilgili problemlerini giderici çözüm önerileri geliştirebilme, aile yaşamı problemlerinin çözümü ile ilgili bir senaryo yazabilme ve çözüm ile ilgili yazdığı senaryoyu diğer grup üyelerinin yardımıyla canlandırabilme konularında çalışılmıştır.
7. Yedinci oturumda; okul yaşamı ile ilgili problemlerini gözden geçirebilmelerini destekleyen etkinlikler yapılmıştır. Okul yaşamı ile ilgili problemlerinin oluşmasında etken olan sebepleri kavrayabilme, okul yaşamı ile ilgili problemlerinin oluşmasında etken olan sebepleri giderici yeni çözüm yolları belirleyebilme konuları ele alınmıştır. Daha sonra okul yaşamı problemlerinin çözümleri ile ilgili senaryo yazabilme, okul yaşamı problemlerini giderici çözüm önerileri ile ilgili senaryoyu grup üyelerinin de yardımıyla rol oynayarak gösterebilme üzerinde çalışılmıştır. 
8. Sekizinci oturumda; arkadaşları ve başkaları ile ilgili problemlerini kavrayabilmelerine ve çözüm geliştirmelerine yardımcı olacak etkinlikler düzenlenmiştir. 
9. Dokuzuncu oturumda; seçmeyi düşündüğü meslekleri sıralayabilmeleri, seçmeyi düşündüğü mesleklerin gerektirdiği faaliyetleri sıralayabilmeleri, seçmeyi düşündüğü mesleklerin gerektirdiği faaliyetleri yapmaya ne kadar istekli olduğunu fark edebilme ve seçmeyi düşündüğü mesleği elde edebilmek için şimdiden yapması gerekenleri planlayabilme konuları ele alınmıştır. 
10. Son oturumda ise; programın hedefleri tekrar edilmiş ve bu amaçlara ne kadar ulaşılıp ulaşılmadığı hep birlikte tartışılmıştır. Öğrenciler kendi alternatif çözümlerini veya yaşadıkları farkındalık deneyimlerini, çözümlerini paylaşmışlardır. Programın güçlü ve etkisiz yönleri konusunda çocuklardan geri bildirimler alınmış ve program sonlandırılmıştır.

Atılgan Davranışları Geliştirme Grup Rehberliği

1. Programın Adı: Atılgan Davranışları Geliştirme Grup Rehberliği
2. Programın Genel Amacı: Sur bölgesinde yaşayan çocuklarla gerçekleştirilen Atılgan Davranışları Geliştirme Grup Rehberliği Programı toplam 8 oturum şeklinde ve 8 çocukla gerçekleştirilmiştir. Anketlerden çıkan sonuçlar ve çocuklarla ilgili diğer yetişkinlerin gözlemleri; bazı çocukların sorunlarını çözmek için saldırganca davranışlarda bulunduğu, saldırganca davranamayan çocukların ise haklarını korumak konusunda çekingen davrandığı ve akran zorbalığına açık hale geldiği yönündedir. Bu sebeplerle ve çocukların da talepleri doğrultusunda bu program gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin, bulundukları ortamlarda, başkalarının haklarına müdahale etmeden ve saldırganca davranışlarda bulunmadan kendi haklarını korumalarını yani atılganca davranışlarda bulunmalarını ve özgüvenlerini geliştirmelerine destek olmak amaçlanmıştır.
3. Hedef Grup: Atılgan Davranışları Geliştirme Programı 6.ve 7. sınıf öğrencilerine dönük olarak gerçekleştirilmiş bir grup rehberliği programıdır. Grup üyeleri İhtiyaç analizi sonuçlarına göre ve öfke problemi yaşadığını ifade eden veya haklarını savunmada çekingen davrandığını, daha atılgan davranmaya ihtiyacı olduğunu ifade eden çocuklardan, karma olarak ve gönüllük esaslı oluşturulmuştur.
4. Kullanılan ölçme araçları: Rathus tarafından geliştirilen ve Türkçe uyarlaması Voltan (1980) tarafından yapılan Rathus Atılganlık Envanteri oturumlara başlamadan önce ön-test ve oturumlar bittikten sonra da son-test olarak uygulanmıştır.
5. Yapılandırma çalışması ve oturumlar: 
6. • Yapılandırma oturumu: Grup üyelerinin birbirleriyle ve psikolojik danışmanla tanışmalarını kolaylaştıracak bir ısınma oyunuyla oturuma başlanmıştır. Tanışma gerçekleştikten sonra grup oturumlarının ne kadar süreceği ve programın amacı hakkında çocuklara bilgi verilmiştir. Grubun verimliliğini birlikte sağlamak ve kendilerini daha güvende ve rahat hissetmeleri adına grup kurallarının ve ilkelerinin neler olabileceği hakkında bir tartışma gerçekleştirilmiştir. Herkes ihtiyacı olan kuralları ifade ederek program boyunca yürütülecek çalışmalarda uyulacak grup ilkeleri belirlenmiştir.
   • Grup kuralları:
   • • Gruba zamanında gelmek
     • Küfürsüz konuşmak
     • Sessiz olmak
     • Söz alarak konuşmak
     • Biri konuşurken onu bölmeden dinlemek
     • Gruba konuşmak
     • Gruba katılım göstermek
     • Grupla ilgilenmek
     • Grup üyelerine ve fikirlerine saygı göstermek
     • Diğer grup üyeleriyle dalga geçmeden konuşmak.

Atılgan Davranışları Geliştirme Grup Rehberliği Program oturumları

1. Birinci oturumda; grup üyeleriyle atılgan, çekingen ve saldırgan davranışların farkını anlamak ve ayırt etmeleri sağlamayı kolaylaştırmak için canlandırma çalışmaları yapılmıştır.
2. İkinci oturumda; sözsüz davranışların ne olduğu ve atılgan, çekingen ve saldırgan sözsüz davranışların ve mesajların farkına varmak ele alınmış ve canlandırma çalışmaları yapılmıştır. 
3. Üçüncü oturumda; çocukların, atılgan, çekingen ve saldırgan davranışları küçük kartlara yazılı olayları rol yaparak daha iyi tanımaları ve ayırt etmelerini sağlamak amacıyla çalışılmıştır. Ayrıca, Aşağı Bastırma (Push-Down) Alıştırması ile öğrencilere, eğer kendileri izin vermezse, karşısındakinin onu ezemeyeceği, haklarını ihlal edemeyeceği fikrini vermek amaçlanmıştır. 
4. Dördüncü oturumda; atılganca iltifat etmeyi ve iltifata olumlu karşılık vermek, üyelerin ben zamirini kullanarak kendileri hakkında konuşmaya teşvik etmek ve çocukların her birinin kendi yaşamlarında nelere “hayır” diyemediklerinin ve kendilerince “hayır” demenin güç olduğu ortamların saptanması ve farkına varmalarını kolaylaştırmak için çalışılmıştır. 
5. Beşinci oturumda; atılganca ricada bulunmayı ve ricayı reddetmede üyelerin kendi eksikliklerini görmeleri, üyelerin birbirleri hakkındaki olumlu ve olumsuz duygu ve düşünceleri doğrudan doğruya birbirlerine söylemelerini ve olumsuz duygu ve düşünceleri hoşgörüyle karşılamaları konularında rol oynama tekniğiyle çalışılmıştır. 
6. Altıncı oturumda; ben dili ve sen dilinin farkını anlamayı kolaylaştırmak ve ben dili ve sen dilinin farkının rol yapma aracılığıyla grup ortamında deneyimleme olanağı sağlamak. 
7. Yedinci oturumda; üyelerin atılganca davranmalarını engelleyen gerçek dışı düşüncelerini fark etmelerini kolaylaştırmak konusu ele alınmıştır. 
8. Son oturumda ise; programın hedefleri tekrar edilmiş ve bu amaçlara ne kadar ulaşılıp ulaşılmadığı hep birlikte tartışılmıştır. Öğrenciler kendi alternatif çözümlerini veya yaşadıkları farkındalık deneyimlerini, çözümlerini paylaşmışlardır. Programın güçlü ve etkisiz yönleri konusunda çocuklardan geri bildirimler alınmış ve program sonlandırılmıştır. 

Atılgan Davranışları Geliştirme Programı Ön Test – Son Test Sonuçları

T-Test

Grupla, 8 haftalık atılganlık beceri programı çalışılmıştır. Bu çalışmaların başında ve sonunda uygulanan testlerin korelasyon puanı güvenirlik için yüksek bulunmuştur. Analiz sonucuna göre, öğrencilerin grup rehberliği çalışması sonrasındaki son test atılganlık puan ortalaması (20,7500) çalışma öncesinde uygulanan ön test atılganlık puanları ortalamasından (5,8750) anlamlı olarak yüksek bulunmuştur.

Sonuç olarak testten elde edilen sonuçlara bakıldığında öğrencilerin atılganlık düzeylerinde son ölçümler sonrasında anlamlı bir yükseliş olduğu söylenebilir.